1. Giới thiệu tổng quan về Núi Chùa Thôn Châu
1.1. Vị trí địa lý & Đặc điểm nổi bật
Núi Chùa Thôn Châu tọa lạc tại thôn Châu, phường Châu Sơn, Ninh Bình, cách trung tâm phường Phủ Lý khoảng 7 km về phía Nam.
Bao quanh Núi Chùa Thôn Châu là một hệ sinh thái núi đá phong phú với nhiều hang động tự nhiên, trong đó nổi bật nhất là động Phúc Long. Động có hình dáng như một con rồng thắt túi và được người dân địa phương gọi là hang dơi vì có nhiều dơi sinh sống trên vách đá.
Ngay tại cửa hang này là nơi tọa lạc của chùa Châu Sơn, một công trình với kiến trúc độc đáo ẩn mình sâu trong vách đá. Chùa lưu giữ nhiều pho tượng Phật quý giá như tượng Tam Thế, A Di Đà, Di Lặc, Tuyết Sơn và Kim Cương. Cùng với ngôi đình nằm trong khuôn viên rộng lớn, cả hai công trình đều có kiến trúc bề thế, mái cong và nhiều mảng chạm khắc tinh xảo.
Kiến trúc bề thế của quần thể đình và chùa Châu Sơn. (Nguồn: Báo Hà Nam)
1.2. Nguồn gốc tên gọi và & Lịch sử
Long Sơn Tự chính là tên chữ của Núi Chùa Thôn Châu, mang ý nghĩa "chùa trên núi rồng". Cái tên này gắn liền với hình dáng của dãy núi nhìn từ xa giống như một con rồng thắt túi, phù hợp với quan niệm phong thủy của người xưa.
Về nguồn gốc lịch sử, Núi Chùa Thôn Châu gắn liền với nhiều câu chuyện thú vị. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, núi Thiên Kiện (tên cũ của Núi Chùa) tương truyền có cây thông cổ thụ và được vua Trần Thái Tông lập hành cung tại đây. Vua Trần Duệ Tông cũng đã cho xây chùa vào năm 1379. Tuy nhiên, ngôi chùa này đã bị nhà Nguyễn phá hủy vào năm 1801 và được xây dựng lại tại thôn Châu. Đến ngày 1/6/1925, Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp đã xếp hạng núi Chùa là cổ tích danh thắng.
1.3. Giá trị
Núi Chùa Thôn Châu sở hữu giá trị du lịch đặc biệt cho những ai yêu thích khám phá thiên nhiên kỳ vĩ kết hợp với tâm linh. Nơi đây mang đến trải nghiệm độc đáo khi du khách vừa được hòa mình vào không gian thiên nhiên nguyên sơ, vừa cảm nhận được sự linh thiêng của chốn cửa Phật.
Về mặt tâm linh và lịch sử, Núi Chùa Thôn Châu không đơn thuần là nơi thờ tự mà còn là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh quan trọng. Ngôi chùa lưu giữ nhiều yếu tố kiến trúc đá cổ độc đáo, thể hiện tín ngưỡng Phật giáo gắn liền với lịch sử phát triển của vùng đất Hà Nam cũ. Đây cũng là nơi lưu giữ nhiều dấu tích, ký ức văn hóa của cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ qua nhiều thế kỷ.
2. Cách di chuyển và Trải nghiệm hành trình
2.1. Các phương án di chuyển từ Hà Nội
Di chuyển bằng phương tiện cá nhân là lựa chọn thuận tiện nhất để đến Núi Chùa Thôn Châu. Du khách có thể lựa chọn hai tuyến đường chính: cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình hoặc Quốc lộ 1A cũ. Cả hai tuyến đường đều dẫn đến thành phố Phủ Lý, sau đó tiếp tục theo hướng huyện Thanh Liêm khoảng 6 km nữa là tới chân núi. Đường đi khá thuận tiện với hệ thống biển chỉ dẫn rõ ràng.
Đối với du khách sử dụng phương tiện công cộng, có thể bắt xe khách tuyến Hà Nội - Phủ Lý tại các bến xe Giáp Bát, Gia Lâm hoặc Mỹ Đình. Xe chạy khá thường xuyên với giá vé khoảng 35.000 - 150.000 đồng/lượt tùy loại xe. Sau khi đến bến xe Phủ Lý, du khách tiếp tục di chuyển bằng taxi hoặc xe ôm đến Núi Chùa Thôn Châu với chi phí khoảng 150.000 - 200.000 đồng.
2.2. Lộ trình, thời gian, chi phí cơ bản
Thời gian di chuyển từ Hà Nội đến Núi Chùa Thôn Châu dao động khoảng 1 - 1.5 giờ, tùy thuộc vào phương tiện và tình trạng giao thông. Nếu đi xe máy hoặc ô tô riêng, chi phí xăng khoảng 100.000 - 150.000 đồng khứ hồi, cộng thêm phí đỗ xe 10.000 - 20.000 đồng.
Hành trình từ chân núi lên chùa chính là phần thú vị nhất của chuyến đi. Đường đi bao gồm hàng trăm bậc thang đá uốn lượn theo sườn núi, một số đoạn khá dốc đòi hỏi sự kiên nhẫn và thể lực của du khách. Tuy nhiên, mỗi bước chân lên cao lại mở ra một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp khác, với tầm nhìn bao quát sông Đáy và cánh đồng bất tận phía xa.
Đặc biệt, trong quá trình leo núi, du khách sẽ được tận hưởng không khí trong lành, mát mẻ của núi rừng. Tiếng chim hót, tiếng lá xào xạc cùng với hương thơm nhẹ nhàng của hoa cỏ hoang dã tạo nên một bản giao hưởng thiên nhiên tuyệt vời.
Trải nghiệm leo núi tại núi chùa Thôn Châu là điều không thể bỏ qua. (Nguồn: Sưu tầm)
3. Thời điểm lý tưởng để khám phá
3.1. Mùa đẹp nhất
Mùa xuân, từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch, được xem là thời điểm đẹp nhất để khám phá Núi Chùa Thôn Châu. Tiết trời lúc này mát mẻ, dễ chịu với nhiệt độ dao động 18 - 25 độ C, rất phù hợp cho việc leo núi và tham quan. Cây cối bắt đầu đâm chồi nảy lộc, tạo nên khung cảnh xanh tươi, tràn đầy sức sống. Đây cũng là thời điểm lý tưởng cho các hoạt động du xuân và vãn cảnh chùa.
Mùa thu, khoảng tháng 8 đến tháng 10 dương lịch, cũng là lựa chọn tuyệt vời để ghé thăm Núi Chùa Thôn Châu. Thời tiết mát mẻ, ít mưa với bầu trời trong xanh và nắng đẹp, tạo điều kiện lý tưởng cho việc chụp ảnh và ngắm cảnh. Du khách có thể tận hưởng tầm nhìn tuyệt đẹp ra toàn cảnh sông Đáy và vùng đồng bằng rộng lớn từ trên đỉnh núi.
Cần tránh thời điểm mùa mưa, từ tháng 6 đến tháng 8, vì đường lên núi có thể trở nên trơn trượt và nguy hiểm. Mùa đông tuy ít mưa nhưng thời tiết lạnh có thể gây khó chịu khi leo núi.
Cần lựa chọn khoảng thời gian thích hợp để thăm quan Núi Chùa Thôn Châu, đặc biệt tránh mùa mưa. (Nguồn: Sưu tầm)
3.2. Khoảng thời gian diễn ra lễ hội
Lễ hội truyền thống tại quần thể Đình Chùa Châu là một trong những sự kiện văn hóa và tâm linh quan trọng nhất của khu Núi Chùa Thôn Châu. Lễ hội được tổ chức hàng năm trong hai ngày 14 và 15 tháng 3 âm lịch, với mục đích chính là tưởng nhớ và tri ân công đức của Điện súy tướng quân Phạm Ngũ Lão, một vị danh tướng kiệt xuất dưới thời nhà Trần.
Bên cạnh ý nghĩa lịch sử sâu sắc, lễ hội còn là dịp để người dân địa phương và du khách thập phương cùng nhau tham gia vào các hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Phần lễ được tổ chức trang nghiêm với các nghi thức như lễ rước kiệu thánh và dâng hương, thể hiện lòng thành kính đối với các vị thần được thờ phụng. Phần hội diễn ra sôi nổi, thu hút mọi lứa tuổi với nhiều trò chơi dân gian truyền thống như: tổ tôm điếm; chọi gà; kéo co; đánh cờ người.
4. Những trải nghiệm nổi bật tại Núi Chùa Thôn Châu
4.1. Công trình/di tích tâm linh và lịch sử
Quần thể Đình và chùa Châu tạo nên một điểm nhấn kiến trúc bề thế ngay tại thôn Châu. Nằm trong một khuôn viên rộng lớn với dáng mái cong và nhiều mảng chạm khắc độc đáo, toàn bộ công trình được xây dựng hướng mặt ra dòng sông Đáy thơ mộng, biến khung cảnh nơi đây trở nên vừa uy nghi vừa nên thơ.
Tuy nhiên, điểm đặc biệt nhất của quần thể Núi Chùa Thôn Châu lại là động Phúc Long. Động có hình dáng độc đáo như một con rồng thắt túi và được người dân địa phương gọi là hang dơi vì có nhiều dơi sinh sống. Lòng hang đủ rộng để chứa hàng trăm người, với những lối đi được bao quanh bởi các khối thạch nhũ lấp lánh và các nhũ đá lởm chởm, tạo nên những hình thù độc lạ, cuốn hút.
4.2. Trải nghiệm thiên nhiên và& Check-in
Khung cảnh thiên nhiên xung quanh Núi Chùa Thôn Châu mang vẻ đẹp kỳ vĩ và độc đáo. Nổi bật trong đó là những ngọn núi được tạo thành từ các khối đá chồng chất lên nhau, mang hình dáng như một con rồng. Trên đỉnh núi, một chóp đá đơn độc vươn lên tựa sừng rồng, trong khi những tảng đá nhọn hoắt xung quanh lại giống như bờm rồng.
Từ đỉnh núi, du khách có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh sông Đáy uốn lượn và các thắng cảnh lân cận như núi Bút Sơn, thành nhà Hồ, và rừng Thanh Thủy. Từ các "mái hiên" đá tự nhiên, du khách có thể chụp được những tấm hình ấn tượng với khung cảnh là núi non hùng vĩ và mây trời bao la.
Hoạt động ngắm cảnh hoàng hôn trên sông Đáy từ Núi Chùa Thôn Châu là trải nghiệm không thể bỏ qua. Khi mặt trời dần lặn, ánh sáng vàng rực rỡ phản chiếu trên mặt nước tạo nên khung cảnh thơ mộng tuyệt đẹp. Leo núi tại đây cũng là cách tuyệt vời để rèn luyện sức khỏe trong không khí trong lành. Nhiều du khách còn tìm được cho mình những góc yên tĩnh để thiền định, cảm nhận sự bình yên sâu lắng của núi rừng.
Khung cảnh nên thơ của sông Đáy lúc hoàng hôn buông xuống. (Nguồn: Sưu tầm)
5. Kinh nghiệm và lưu ý khi đến tham quan núi Chùa Thôn Châu
5.1. Chuẩn bị hành trang
Khi đến Núi Chùa Thôn Châu, việc lựa chọn trang phục phù hợp rất quan trọng. Du khách nên mặc quần áo lịch sự, gọn gàng và kín đáo, phù hợp với không gian chùa chiền thiêng liêng. Tránh mặc áo ba lỗ, quần short quá ngắn hoặc trang phục hở hang. Màu sắc nên chọn tông nhẹ nhàng, trang nhã thay vì quá sặc sỡ.
Do hành trình leo núi khá vất vả, việc mang theo nước uống là điều bắt buộc. Nên chuẩn bị ít nhất 500ml nước/người và một ít đồ ăn nhẹ như bánh quy, kẹo, trái cây để nạp năng lượng trong quá trình leo núi. Một chiếc khăn nhỏ để lau mồ hôi và kem chống nắng cũng rất hữu ích.
Đặc biệt quan trọng là việc mang theo một chiếc ba lô nhỏ gọn để đựng đồ dùng cá nhân. Tránh mang theo những vật dụng cồng kềnh sẽ gây khó khăn trong việc di chuyển trên những bậc thang núi dốc.
5.2. Lưu ý an toàn
An toàn là yếu tố hàng đầu khi khám phá Núi Chùa Thôn Châu. Các bậc thang đá dẫn lên chùa có thể trở nên rất trơn trượt, đặc biệt vào những ngày thời tiết ẩm ướt hoặc sau mưa. Du khách cần di chuyển thật cẩn thận, giữ tay vào lan can hoặc vách đá khi cần thiết.
Không nên leo núi một mình, đặc biệt là vào thời điểm trời tối hoặc thời tiết xấu. Tốt nhất là đi theo nhóm hoặc ít nhất là hai người để có thể hỗ trợ nhau trong trường hợp cần thiết. Nếu cảm thấy mệt hoặc choáng váng, nên dừng lại nghỉ ngơi ngay lập tức.
Đối với trẻ em và người cao tuổi, cần có sự đồng hành và hỗ trợ đặc biệt từ người thân. Đường núi khá dốc và đòi hỏi thể lực nhất định, vì vậy cần đánh giá khả năng của bản thân trước khi quyết định leo lên đỉnh.
5.3. Quy tắc ứng xử và Bảo tồn
Núi Chùa Thôn Châu là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, vì vậy việc bảo vệ và giữ gìn vệ sinh môi trường là trách nhiệm của mọi du khách. Du khách không được vứt rác bừa bãi trong khuôn viên di tích. Bên cạnh đó, du khách cũng nên mang theo túi ni lông để đựng rác và đem về xử lý ở nơi quy định.
Trong không gian chùa chiền, du khách cần giữ sự trang nghiêm và thanh tịnh. Nói chuyện khẽ, tránh gây ồn ào ảnh hưởng đến việc tu hành của các thầy cô và sự yên tĩnh của không gian tâm linh. Khi chụp hình, mỗi người cần xin phép và tránh sử dụng đèn flash trong khu vực chính điện.
Một điều quan trọng khác mà du khách cần ghi nhớ là tôn trọng các quy định của chùa và lời khuyên của các thầy cô. Không được sờ mó, di chuyển các vật dụng thờ cúng hay các hiện vật có giá trị lịch sử trong chùa.
Việc ứng xử đúng mực không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa của Núi Chùa Thôn Châu cho các thế hệ mai sau.
Ứng xử đúng mực là điều tối quan trọng khi ghé một nơi linh thiêng như Chùa Châu. (Nguồn: Sưu tầm)
Núi Chùa Thôn Châu thực sự là một điểm đến "hai trong một" hoàn hảo, vừa thỏa mãn nhu cầu tâm linh với không gian thiêng liêng, thanh tịnh, vừa mang đến cơ hội chinh phục và khám phá vẻ đẹp kỳ vĩ mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất Hà Nam. Hành trình đến với Núi Chùa Thôn Châu không chỉ là cuộc phiêu lưu thú vị mà còn là cơ hội để tìm về sự bình yên trong tâm hồn.
Để chuyến đi trở nên trọn vẹn hơn, du khách có thể thiết kế lịch trình kết hợp trải nghiệm "tĩnh" tại Núi Chùa Thôn Châu với những trải nghiệm "động" sôi nổi tại Sun World Ha Nam. Ngoài ra, các điểm đến nổi tiếng khác như Khu du lịch Tam Chúc với chùa lớn nhất Việt Nam, Chùa Bà Đanh linh thiêng, hay làng nghề trống Đọi Tam truyền thống cũng là những lựa chọn tuyệt vời để hành trình khám phá Hà Nam thêm phần phong phú và đa dạng.
