1. Vị trí và lịch sử hình thành làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá

1.1. Làng lụa tơ tằm Nha Xá ở đâu?

Trung tâm giới thiệu sản phẩm lụa tơ tằm Nha Xá. (Nguồn: Sưu tầm)

Làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá tọa lạc tại phường Duy Tân, tỉnh Ninh Bình (trước thuộc Hà Nam), ngay trên tả ngạn sông Hồng. Vị trí đắc địa này nằm dưới chân cầu Yên Lệnh – cầu kết nối quan trọng giữa hai tỉnh Hưng Yên và Hà Nam. Địa thế thuận lợi bên bờ sông đã đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm và dệt lụa qua nhiều thế kỷ.

Nguồn nước dồi dào và khí hậu ôn hòa của vùng châu thổ sông Hồng tạo nên điều kiện lý tưởng cho cây dâu phát triển. Đây chính là nền tảng giúp làng lụa Nha Xá trở thành một trong những làng nghề dệt lụa lâu đời và nổi tiếng nhất miền Bắc.

1.2. Lịch sử lâu đời của làng lụa tơ tằm Nha Xá

Nghề dệt lụa tại Nha Xá có nguồn gốc sâu xa từ thời đại nhà Trần, gắn liền với câu chuyện về Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư. Khi vị danh tướng này đi thuyền ngang qua vùng đất, ông đã quan sát thấy mảnh đất phì nhiêu nhưng đời sống của cư dân còn túng thiếu. Với tấm lòng nhân ái, Trần Khánh Dư đã truyền cho bà con địa phương những bí quyết về canh tác dâu tằm, kỹ thuật chăm sóc tằm và nghệ thuật dệt vải lụa. Thực hiện theo sự hướng dẫn của vị tướng, cộng đồng làng đã tạo nên những sản phẩm lụa có chất lượng vượt trội.

Danh tiếng của sản phẩm lan tỏa rộng rãi, thu hút ngày càng nhiều thương gia đến giao dịch. Trong thời kỳ thịnh vượng, làng còn hình thành dịch vụ "vận chuyển lụa theo yêu cầu" - những người chuyên nghiệp đưa hàng hóa ra bến sông Hồng để chuyển tải lên các phương tiện thủy, phục vụ việc vận chuyển đến kinh đô và phân phối khắp các địa phương. Hiện tại, dù phải đương đầu với nhiều thử thách trong quá trình sản xuất và mở rộng thị trường, cư dân Nha Xá vẫn kiên trì duy trì và phát triển di sản nghề thủ công độc đáo của tổ tiên, với các sản phẩm đã được biết đến rộng rãi.

2. Quy trình sản xuất lụa tơ tằm truyền thống độc đáo

2.1. Từ trồng dâu nuôi tằm đến kéo tơ thủ công

Những con tằm được nuôi tự nhiên để đảm bảo chất lượng vải tốt nhất. (Nguồn: Sưu tầm)

Bước chân vào làng lụa tơ tằm Nha Xá, du khách sẽ bắt gặp những vườn dâu xanh mướt trên những thửa ruộng màu mỡ. Cây dâu được chăm bón theo phương pháp truyền thống, đảm bảo lá tươi, sạch và giàu dinh dưỡng. Tằm được nuôi trong khoảng 23-25 ngày, trải qua nhiều giai đoạn phát triển quan trọng. Đặc biệt, giai đoạn "ăn rỗi" là lúc tằm ăn khỏe nhất, chuẩn bị cho quá trình nhả tơ tạo kén.

Khi tằm hoàn thành quá trình nhả kén, người thợ sẽ thu hoạch và tiến hành ươm tơ. Kén được ngâm trong nước nóng để loại bỏ lớp keo tự nhiên, sau đó dùng các dụng cụ thủ công tinh xảo để kéo tơ thành những sợi dài mịn màng. Những sợi tơ tằm Nha Xá có màu trắng óng tự nhiên, mềm mại như lụa, độ dai cao và sợi đều đẹp.

2.2. Nghệ thuật dệt lụa qua bàn tay thợ làng

Quy trình dệt lụa được làm thủ công làm nên danh tiếng của làng lụa Nha Xá. (Nguồn: Sưu tầm)

Những sợi tơ sau khi được se cẩn thận sẽ được đưa lên khung cửi truyền thống. Đây là khâu đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo tuyệt đối của người thợ dệt. Tiếng lách cách của khung cửi vang lên nhịp nhàng, tạo nên những mặt lụa phẳng mịn, thớ đều, họa tiết tinh tế với độ bóng óng tự nhiên đặc trưng.

Mỗi nghệ nhân làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá đều có những bí quyết riêng về mật độ dệt, kỹ thuật xử lý để tạo ra các loại lụa khác nhau: lụa trơn, lụa hoa văn, gấm thêu. Bàn tay khéo léo của họ biến những sợi tơ đơn giản thành những tác phẩm nghệ thuật đích thực.

3. Sự khác biệt của lụa tơ tằm Nha Xá với các lụa tơ tằm khác

Người thợ làng nghề Nha Xá đang khéo léo se tơ. (Nguồn: Sưu tầm)

Lụa tơ tằm Nha Xá được đánh giá cao nhờ độ mềm, mịn vượt trội cùng độ bền chắc đáng kinh ngạc. Sợi tơ đều chắc, màu sắc tự nhiên tươi sáng tạo nên sự khác biệt rõ rệt so với các vùng sản xuất lụa khác. Nguồn tằm chất lượng cao, quy trình sản xuất giữ nguyên đặc trưng cổ truyền và các khâu thủ công tỉ mỉ đã tạo nên dấu ấn riêng biệt của làng Nha Xá.

So với lụa Vạn Phúc ở Hà Nội hay các làng lụa nổi tiếng khác, sản phẩm Nha Xá nổi bật với sự đa dạng về chủng loại: lụa trơn, lụa hoa, gấm, thế. Đặc biệt, làng nghề luôn chú trọng bảo lưu các thiết kế truyền thống song song với việc đổi mới kiểu dáng cho phù hợp với xu hướng thời đại. Điều này giúp sản phẩm lụa Nha Xá vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ hiện đại.

4. Sản phẩm lụa tơ tằm Nha Xá nổi tiếng

4.1. Vải lụa cao cấp và áo dài truyền thống

Tà áo dài lụa Nha Xá mang vẻ đẹp sang trọng và tinh tế. (Nguồn: Sưu tầm)

Lụa tơ tằm Nha Xá là lựa chọn hàng đầu cho việc may áo dài, và váy thời trang cao cấp. Mặt vải mềm mại, mát mẻ, nhẹ nhàng tạo form đẹp tự nhiên cùng độ bền màu tuyệt vời khiến khách hàng khó lòng từ chối. Những chiếc áo dài được may từ lụa Nha Xá luôn toát lên vẻ đẹp thanh lịch, quý phái của người phụ nữ Việt.

Tại các cửa hàng trong làng, du khách có thể chiêm ngưỡng vô số mẫu áo dài lụa tơ tằm được xử lý thủ công với hoa văn truyền thống tinh xảo. Những tác phẩm này hoàn hảo cho các dịp lễ trọng đại, sự kiện quan trọng hoặc làm món quà tặng đầy ý nghĩa.

4.2. Khăn lụa tơ tằm sang trọng

Khăn lụa tơ tằm Nha Xá mềm mượt, tôn lên nét sang trọng và tinh tế. (Nguồn: Sưu tầm)

Khăn lụa tơ tằm Nha Xá được yêu thích nhờ đường nét thêu tay tinh tế và độ óng mượt tự nhiên quyến rũ. Những sản phẩm này không chỉ tôn vinh vẻ đẹp duyên dáng của phụ nữ mà còn là điểm nhấn hoàn hảo cho phong cách thời trang hiện đại.

Đặc biệt, các sản phẩm khăn lụa thường mang đậm bản sắc làng nghề thông qua những họa tiết dân gian được kế thừa qua nhiều thế hệ. Bên cạnh đó, các nghệ nhân cũng linh hoạt phối màu hiện đại theo yêu cầu riêng của từng khách hàng, tạo nên những chiếc khăn độc đáo, mang dấu ấn cá nhân.

5. Hướng dẫn tham quan làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá

Mùa khô là thời điểm lý tưởng để ghé thăm làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá. Du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm trực tiếp các công đoạn làm lụa, từ trồng dâu nuôi tằm đến dệt lụa cùng các nghệ nhân lão luyện. Không chỉ dừng lại ở việc quan sát, du khách còn có thể thử sức với nghề dệt và mua sắm tại chính các xưởng sản xuất trong làng.

Để có được trải nghiệm trọn vẹn nhất, nên liên hệ trước với các cơ sở làng nghề để đặt lịch tham quan chi tiết. Các nghệ nhân sẽ nhiệt tình trình bày về lịch sử hình thành, văn hóa đặc sắc và từng bước trong quy trình sản xuất lụa truyền thống. Ngoài ra, du khách có thể kết hợp tham dự các lễ hội truyền thống, dạo chợ phiên làng và thưởng thức văn hóa ẩm thực địa phương đậm đà.

6. Những điểm tham quan nổi bật gần làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá

6.1. Sun Urban City

Pháo hoa rực rỡ mỗi cuối tuần tại Sun Urban City. (Nguồn: Sưu tầm)

Khu đô thị Sun Urban City nằm ven sông Hồng với cảnh quan hiện đại, là điểm dừng chân lý tưởng cho du khách muốn nghỉ dưỡng sau khi khám phá làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá.

Đặc biệt, khu đô thị sở hữu Sun World Ha Nam - công viên nước quy mô lớn với hệ thống trò chơi cảm giác mạnh đa dạng, sông lười thư giãn và nhiều khu vui chơi phù hợp cho mọi lứa tuổi trong gia đình. Đây là nơi lý tưởng để cả gia đình cùng nhau tận hưởng những giây phút vui vẻ và giải trí.

Đặc biệt, khi màn đêm buông xuống, du khách có thể khám phá chợ đêm VUI-Fest Ha Nam sôi động, hàng loạt gian hàng đồ ăn phong phú và các đặc sản địa phương đậm đà hương vị.

6.2. Làng nghề trống Đọi Tam

Người nghệ nhân trống Đọi Tam tỉ mẩn làm trống. (Nguồn: sưu tầm)

Cách làng lụa Nha Xá không xa, làng Đọi Tam nổi tiếng với nghề làm trống truyền thống có lịch sử hơn 1000 năm. Các nghệ nhân nơi đây sản xuất đa dạng các loại trống, từ trống lớn dùng trong lễ hội đến trống nhỏ phục vụ giáo dục và biểu diễn nghệ thuật. Tiếng trống Đọi Tam vang vọng qua bao thế hệ, trở thành biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng đất Hà Nam.

6.3. Đền Lảnh Giang

Đền Lảnh Giang là điểm đến tâm linh nổi tiếng. (Nguồn: Sưu tầm)

Cách làng dệt lụa tơ tơ tằm Nha Xá 1,5 km, quần thể đền Lảnh Giang là điểm đến tâm linh độc đáo là nơi thờ Tam vị danh thần họ Phạm đời Hùng Vương thứ 18, Quan Lớn Đệ Tam. Ngoài ra ngôi đền này còn là nơi thờ công chúa Tiên Dung và Chử Đồng Tử Ngôi đền sở hữu kiến trúc truyền thống tinh xảo và phong cảnh hữu tình bên bờ sông. Đây không chỉ là nơi cầu nguyện mà còn là điểm tham quan văn hóa lịch sử hấp dẫn.

6.4. Chùa Long Đọi Sơn

Ngôi chùa cổ hơn 1000 năm tuổi nằm gọn trên đỉnh núi Đọi. (Nguồn: Sưu tầm)

Tọa lạc trên đỉnh núi Đọi, chùa Long Đọi Sơn có niên đại hơn 1000 năm tuổi. Ngôi chùa cổ kính này lưu giữ nhiều di vật quý giá thời Lý, mang giá trị khảo cổ và lịch sử đặc biệt. Không gian yên tĩnh cùng tầm nhìn bao quát vùng quanh tạo nên sức hút mạnh mẽ với du khách yêu thích khám phá văn hóa tâm linh.

6.5. Chùa Địa Tạng Phi Lai

Địa Tạng Phi Lai Tự là điểm check-in được yêu thích. (Nguồn: Sưu tầm)

Ẩn mình giữa rừng cây xanh mướt, chùa Địa Tạng Phi Lai nổi bật với kiến trúc truyền thống hài hòa cùng thiên nhiên. Không gian thanh tịnh, trong lành của ngôi chùa là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu về đạo Phật và tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn. Chùa cũng là nơi nghỉ dưỡng tuyệt vời giữa khung cảnh thiên nhiên thơ mộng.

Làng dệt lụa tơ tằm Nha Xá là điểm đến lý tưởng kết hợp giữa di sản văn hóa truyền thống và trải nghiệm hiện đại. Với hơn 700 năm lịch sử, làng nghề không chỉ lưu giữ tinh hoa nghề thủ công qua quy trình sản xuất lụa hoàn toàn thủ công, tạo nên những sản phẩm chất lượng cao mang đậm bản sắc dân tộc. Du khách có thể vừa khám phá nghề dệt lụa cổ truyền, vừa tận hưởng những trải nghiệm giải trí đầy thú vị tại Sun World Ha Nam với công viên nước quy mô lớn, chợ đêm VUI-Fest Ha Nam sôi động cùng show pháo hoa cuối tuần. Sự kết hợp hài hòa giữa giá trị văn hóa truyền thống và tiện ích hiện đại đã tạo nên một hành trình khám phá trọn vẹn, phù hợp cho mọi lứa tuổi tại vùng đất Ninh Bình giàu bản sắc.