1. Giới thiệu về làng trống Đọi Tam

Ẩn mình dưới chân núi Đọi thơ mộng, Làng Trống Đọi Tam thuộc Đọi Tam, Phường Tiên Sơn, Ninh Bình đã trở thành một trong những biểu tượng văn hóa làng nghề nổi tiếng nhất Việt Nam. Cách Hà Nội khoảng 60km về phía Nam, làng nghề này thu hút du khách bởi không khí yên bình và những câu chuyện lịch sử đầy cảm hứng.

Điều làm nên sức hút đặc biệt của Làng Trống Đọi Tam chính là dấu ấn hơn 1000 năm lịch sử làm nghề. Nơi đây từng sản sinh ra hai quả trống sấm lớn nhất nước và bộ giàn trống hội phục vụ đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, khẳng định vị thế đặc biệt trong bản đồ làng nghề truyền thống.

Khung cảnh làng quê thanh bình với những con đường làng nhỏ, ao sen xanh mát và tiếng trống thử vang vọng tạo nên bầu không khí rất riêng. Du khách đến đây sẽ cảm nhận được sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại qua từng âm thanh, từng nhịp búa của những người thợ tài hoa.

Sự khéo léo của những nghệ nhân làng trống Đọi Tam. (Nguồn: Sưu tầm)

2. Vì sao làng trống Đọi Tam nổi tiếng trên bản đồ làng nghề Việt Nam?

2.1 Lịch sử và nguồn gốc nghề làm trống

Câu chuyện khởi nguồn của Làng Trống Đọi Tam gắn liền với một trang sử vẻ vang năm 987. Tương truyền rằng hai vị tổ nghề Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản đã sáng tạo ra nghề làm trống để chế tác nhạc cụ phục vụ lễ tịch điền của vua Lê Đại Hành. Âm vang trống từ làng đã vang lên trong cung đình, tạo nên dấu mốc lịch sử quan trọng cho nghề thủ công này.

Truyền thống cha truyền con nối đã được duy trì qua hàng chục thế hệ, khiến Làng Trống Đọi Tam trở thành trung tâm nghề làm trống cổ xưa bậc nhất Việt Nam. Những đứa trẻ trong làng từ nhỏ đã được tiếp cận với tiếng búa, tiếng đục và học hỏi bí quyết làm nghề qua việc quan sát, thực hành cùng ông cha.

Nghề làm trống không chỉ mang lại sinh kế mà còn gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh, tín ngưỡng của cộng đồng. Mỗi chiếc trống ra đời đều chứa đựng tâm huyết và niềm tự hào của người thợ.

Làm trống đã trở thành nghề chính với nhiều người tại làng. (Nguồn: Sưu tầm)

2.2. Giá trị văn hóa tinh thần của trống Đọi Tam

Trống Đọi Tam vượt xa khái niệm một nhạc cụ đơn thuần để trở thành biểu tượng văn hóa tâm linh sâu sắc. Trong các nghi lễ đình làng, chùa chiền và lễ hội truyền thống, tiếng trống Đọi Tam luôn được xem là cầu nối giữa con người và thần linh, mang trong mình sức mạnh xua đuổi tà ma và ban phước lành.

Âm thanh đặc trưng của trống Đọi Tam có khả năng khuấy động tâm hồn, tạo nên tinh thần đoàn kết trong cộng đồng. Mỗi khi tiếng trống vang lên, người dân như được gọi về với nguồn cội, với những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc. Điều này đặc biệt rõ nét trong các dịp lễ hội, khi cả làng cùng hòa mình vào nhịp trống thiêng liêng.

Vai trò lịch sử xã hội của trống cũng rất đa dạng, từ việc truyền tín hiệu, kêu oan nơi công đường cho đến cổ vũ tinh thần quân sĩ ra trận. Những âm thanh này đã trở thành hơi thở của lịch sử, ghi dấu trong trí nhớ tập thể của người dân Việt Nam.

2.3 Ý nghĩa của việc bảo tồn nghề làm trống truyền thống

Công cuộc bảo tồn nghề làm trống của Làng Trống Đọi Tam mang ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Bởi lẽ, mỗi chiếc trống được tạo ra vừa thể hiện kỹ thuật thủ công tinh xảo, vừa chứa đựng linh hồn, tâm hồn của người thợ và truyền thống nhiều thế kỷ.

Để thích ứng với thời đại mới, các nghệ nhân Đọi Tam đã không ngừng sáng tạo, cải tiến kiểu dáng, mẫu mã nhưng vẫn giữ nguyên tinh thần cốt cách của nghề truyền thống. Họ nghiên cứu tạo ra những sản phẩm đa dạng, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Nghề làm trống còn mang lại sinh kế ổn định cho nhiều gia đình trong làng, góp phần phát triển kinh tế địa phương và xây dựng nông thôn mới. Sự kết hợp giữa bảo tồn truyền thống và phát triển kinh tế đã tạo nên mô hình bền vững, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu văn hóa và du khách.

Mỗi một chiếc trống làm ra là kết tinh của sự tinh xảo cũng như tâm huyết của người thợ. (Nguồn: Sưu tầm)

3. Quy trình làm trống Đọi Tam truyền thống

Nghệ thuật chế tác trống Đọi Tam được chia thành ba khâu chính, mỗi khâu đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm nhiều năm. Khâu đầu tiên là làm da, người thợ phải chọn da trâu già, cạo mỏng đều tay và phơi kỹ để đạt độ bền, đàn hồi tốt nhất. Da trâu được ưa chuộng vì có độ dày phù hợp và tạo ra âm thanh trầm ấm, vang xa.

Khâu thứ hai là làm tang trống, sử dụng gỗ mít già có tuổi đời lâu năm. Gỗ được xẻ cong theo kỹ thuật đặc biệt, ghép dăm và uốn thành thân trống đảm bảo độ vang và độ bền theo thời gian. Việc chọn gỗ và xử lý gỗ đòi hỏi người thợ phải có mắt thẩm mỹ và hiểu biết sâu sắc về đặc tính từng loại gỗ.

Khâu cuối cùng là bưng trống, gắn da trâu lên tang trống bằng kỹ thuật đóng đinh và nịt chặt theo đúng tỷ lệ. Công đoạn này đòi hỏi sự cẩn trọng tuyệt đối vì quyết định chất lượng âm thanh của sản phẩm cuối cùng. Các nghệ nhân Đọi Tam thường truyền nhau câu "Da trâu tang mít, đánh ít kêu nhiều" như một bí quyết quý báu trong nghề làm trống.

Quy trình chế tác trống Đọi Tam đi qua 3 khâu: làm da, làm tang trống, bưng trống. (Nguồn: Báo Đà Nẵng)

4. Các loại trống nổi bật của làng trống Đọi Tam

4.1 Trống hội

Trống hội của Làng Trống Đọi Tam nổi bật với kích thước lớn và âm thanh vang xa, thường được sử dụng trong các lễ hội, sự kiện lớn và các buổi biểu diễn nghệ thuật. Bộ giàn trống hội của làng từng được chọn để phục vụ đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, khẳng định đẳng cấp và chất lượng vượt trội. Tiếng trống hội Đọi Tam có đặc điểm trầm ấm, mạnh mẽ, tạo nên không khí hưng phấn và đoàn kết trong cộng đồng.

Trống Đọi Tam thường xuyên được sử dụng trong các lễ hội. (Nguồn: Sưu tầm)

4.2 Trống trường

Được thiết kế đặc biệt cho môi trường giáo dục, trống trường Đọi Tam có kích thước vừa phải và âm thanh rõ ràng. Loại trống này thường được sử dụng để báo giờ dạy học, tập trung học sinh và tạo không khí trang trọng trong các buổi lễ kỷ niệm. Âm thanh của trống trường có tác dụng kích thích tinh thần học tập và rèn luyện ý thức kỷ luật cho học sinh.

Tiếng trống khai trường in sâu trong kí ức bao thế hệ học trò. (Nguồn: Sưu tầm)

4.3 Trống chùa

Trống chùa mang đậm tính tâm linh, được chế tác đặc biệt để phục vụ các nghi lễ Phật giáo. Loại trống này có âm thanh sâu lắng, linh thiêng, tạo không khí thiền định và thanh tịnh trong các buổi cầu an, lễ Phật. Nghệ nhân Đọi Tam đặc biệt chú trọng đến việc tạo ra những âm thanh có khả năng thanh lọc tâm hồn và mang lại sự bình an.

4.4 Trống múa lân

Được thiết kế nhỏ gọn và linh hoạt, trống múa lân Đọi Tam tạo ra nhịp điệu sôi động, phù hợp với các động tác múa lân truyền thống. Loại trống này thường xuất hiện trong dịp Tết Trung Thu, lễ rước và các sự kiện văn hóa, mang lại niềm vui và may mắn cho cộng đồng. Âm thanh của trống múa lân có tính chất khích lệ, tạo hứng khởi cho cả người biểu diễn và khán giả.

4.5 Trống nghi lễ

Trống nghi lễ được coi là loại trống thiêng liêng nhất, chuyên phục vụ các dịp cúng tế, lễ đình làng và các nghi thức truyền thống quan trọng. Âm thanh của trống nghi lễ Đọi Tam có độ vang sâu và trang nghiêm, tạo nên không gian linh thiêng và tôn kính. Mỗi tiếng trống nghi lễ như một lời cầu nguyện, mang theo ước vọng và lòng thành kính của con người với đấng thiêng liêng.

Trống Đọi Tam thường xuyên được dùng trong các nghi lễ. (Nguồn: Sưu tầm)

5. Trải nghiệm tham quan làng trống Đọi Tam

Khi đặt chân đến Làng Trống Đọi Tam, du khách sẽ được chứng kiến trực tiếp quy trình chế tác trống từ những người thợ lành nghề. Các xưởng làm trống mở cửa đón khách từ sáng sớm tới tối muộn hàng ngày, cho phép du khách quan sát và tìm hiểu từng công đoạn từ chọn gỗ, làm da cho đến hoàn thiện sản phẩm. Không khí làm việc tấp nập với tiếng búa đục, tiếng nịt da và cuộc trò chuyện thân thiện của các nghệ nhân sẽ giúp du khách thêm phần kết nối với làng nghề nghìn năm của nước nhà.

Đặc biệt, vào dịp đầu năm và mùa lễ hội, Làng Trống Đọi Tam trở nên nhộn nhịp với tiếng trống thử vang vọng khắp nơi. Du khách sẽ được thưởng thức những tiết mục biểu diễn trống đặc sắc, cảm nhận trọn vẹn sức mạnh và vẻ đẹp của âm nhạc truyền thống. Những khoảnh khắc này chính là dịp để du khách hiểu sâu hơn về giá trị văn hóa tinh thần mà nghề làm trống mang lại.

Du khách có cơ hội tận mắt chứng kiến quy trình làm trống của nghệ nhân. (Nguồn: Sưu tầm)

6. Quảng trường trống Đọi Tam tại Sun World Ha Nam

6.1. Niềm cảm hứng từ làng trống Đọi Tam

Quảng trường trống Đọi Tam tại Sun World Ha Nam ra đời như một dự án tôn vinh giá trị văn hóa làng nghề truyền thống. Công trình này được thiết kế mô phỏng hình ảnh những chiếc đại trống và không gian làng cổ xưa, tạo nên một điểm đến văn hóa độc đáo giữa lòng khu du lịch hiện đại. Kiến trúc của quảng trường kết hợp hài hòa giữa nét truyền thống và tính thẩm mỹ đương đại, mang đến trải nghiệm thị giác ấn tượng cho du khách.

Không gian quảng trường được bố trí các khu vực chức năng khác nhau, từ khu trưng bày sản phẩm trống Đọi Tam cho đến sân khấu biểu diễn nghệ thuật. Mỗi góc của quảng trường đều mang dấu ấn văn hóa đặc trưng, giúp du khách cảm nhận được tinh thần và giá trị của nghề làm trống truyền thống một cách sinh động và trực quan.

6.2. Các hoạt động sự kiện tại Quảng trường trống Đọi Tam

Quảng trường trống Đọi Tam là sân khấu của những show diễn đẳng cấp, mang đến một đại tiệc của ánh sáng, âm thanh và màu sắc. Tại đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những màn trình diễn nhạc nước và ánh sáng ngoạn mục, cùng những màn pháo hoa rực rỡ trong các dịp lễ lớn, tạo nên không khí lễ hội tưng bừng và đầy hứng khởi.

Với sứ mệnh làm cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, quảng trường trống Đọi Tam được kỳ vọng sẽ là nơi tổ chức các sự kiện văn hóa, biểu diễn nghệ thuật quy mô lớn. Du khách có cơ hội đắm chìm trong những màn trống hội đầy uy lực, cảm nhận trọn vẹn sức mạnh tinh thần của dân tộc. Không chỉ là nơi chiêm ngưỡng, quảng trường còn là không gian để bạn tìm hiểu về lịch sử, ý nghĩa và kỹ thuật chế tác trống truyền thống.

Quảng trường trống Đọi Tam - nơi kế thừa và phát huy di sản văn hóa của làng nghề nghìn năm tuổi. (Nguồn: Sun Urban City)

Làng Trống Đọi Tam là điểm đến lý tưởng để khám phá văn hóa làng nghề với những tinh hoa nghệ thuật làm trống lâu đời. Hãy đến và cảm nhận những âm thanh thiêng liêng vang vọng từ hơn 1000 năm lịch sử!