1. Làng thêu ren Thanh Hà – Tinh hoa gìn giữ từ cuối thế kỷ XIX
Đình làng Thanh Hà là nơi hội tụ tinh hoa làng nghề thêu ren. (Nguồn: Dân Việt)
Giữa vùng đồng bằng Bắc Bộ, làng thêu ren Thanh Hà nổi lên như một viên ngọc quý mang trong mình câu chuyện về nghề thủ công truyền thống đã tồn tại hơn một thế kỷ. Làng nghề thuộc xã Liêm Hà, tỉnh Ninh Bình (trước thuộc tỉnh Hà Nam)Nghề thêu ren xuất hiện tại đây từ năm 1893, khởi nguồn tại hai thôn An Hòa và Hòa Ngãi. Cụ Nguyễn Đình Thản được xem là người có công đầu đưa nghề thêu về phát triển, truyền dạy kỹ thuật cho con cháu và người dân trong làng, được tôn làm cụ tổ nghề thêu của Thanh Hà.
Thời kỳ phát triển đỉnh cao của làng thêu ren Thanh Hà diễn ra vào cuối thế kỷ XX, khi sản phẩm không chỉ cung cấp trong nước mà còn xuất khẩu sang các nước Đông Âu, Liên Xô, châu Á, châu Âu và châu Mỹ. Điều đặc biệt là làng nghề luôn biết cách kết hợp giữa việc giữ vững truyền thống với đổi mới, cải tiến để thích nghi với yêu cầu của thị trường hiện đại.
2. Điều làm nên nét riêng của nghề thêu ren Thanh Hà
2.1. Kỹ thuật thêu tay truyền thống
Các sản phẩm tại thêu ren tại làng Thanh Hà được thực hiện thủ công. (Nguồn: Sưu tầm)
Điểm tạo nên sự khác biệt của làng thêu ren Thanh Hà chính là việc các sản phẩm được thực hiện hoàn toàn bằng tay thủ công. Mỗi sản phẩm đòi hỏi kỹ thuật cao cùng sự tỉ mỉ, kiên nhẫn từ nghệ nhân trong suốt quá trình thực hiện.
Nghề thêu ren ở đây lưu giữ đầy đủ các kỹ thuật cơ bản như thêu độn, thêu lướt vặn, thêu bỏ bạt, đâm xô, nối đầu. Bên cạnh đó, các kỹ thuật khó như thêu hai mặt, thêu một mành, thêu hai mành, thêu nước chỉ bóng vẫn được truyền dạy và thực hiện thành thạo. Đặc biệt, kỹ thuật thêu hai mặt làm cho sản phẩm hoàn thiện cả hai mặt vải, thể hiện trình độ đỉnh cao của nghệ nhân Thanh Hà.
2.2. Họa tiết và kỹ thuật thêu độc đáo
Kỹ thuật thêu đặc biệt của những người nghệ nhân làng Thanh Hà. (Nguồn: Sưu tầm)
Sản phẩm thêu ren Thanh Hà gây ấn tượng mạnh bởi họa tiết phong phú với các hình hoa lá, cây cỏ, động vật, con giống, cảnh vật và cả hình người. Đường nét mềm mại, thẩm mỹ cao khiến mỗi tác phẩm trở thành một bức tranh nghệ thuật tinh xảo.
Những họa tiết ren đặc trưng cùng kỹ thuật thêu chải, thêu lướt, quấn sợi thủ công tạo nên dấu ấn riêng biệt không thể trộn lẫn. Sản phẩm làng thêu ren Thanh Hà còn kết hợp hài hòa giữa yếu tố hội họa và kỹ thuật ren thêu, khiến mỗi tác phẩm vừa là vật dụng thiết thực, vừa là tác phẩm nghệ thuật trang trí.
2.3. Các sản phẩm nổi bật
Danh mục sản phẩm của làng nghề thêu ren Thanh Hà vô cùng đa dạng, đáp ứng nhiều nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng. Khăn trải bàn, ga giường, vỏ gối là những mặt hàng truyền thống được yêu thích nhất, bên cạnh khay, túi thơm, ví, áo quần, khăn phủ, tranh tường, rèm cửa.
Mỗi dòng sản phẩm đều được chăm chút tỉ mỉ về mặt thẩm mỹ lẫn công năng sử dụng. Chất lượng cao cùng tính nghệ thuật đã giúp sản phẩm thêu ren Thanh Hà xuất khẩu thành công sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Pháp, Đức, Italia, Anh, Thụy Sĩ và có mặt tại các thị trường lớn trong nước.
3. Một ngày trải nghiệm tại làng nghề thêu ren Thanh Hà
3.1 Quan sát quá trình thêu ren cùng nghệ nhân
Du khách sẽ được tham quan và tìm hiểu về quá trình làm sản phẩm ren. (Nguồn: sưu tầm)
Chuyến ghé thăm làng thêu ren Thanh Hà trở nên thú vị hơn khi du khách có cơ hội tìm hiểu và quan sát trải nghiệm thực hành thêu ren. Hoạt động này cho phép du khách làm quen với những công đoạn quan sát quy trình như tạo mẫu, pha màu, thêu cơ bản dưới sự giới thiệu trực tiếp của những nghệ nhân có kinh nghiệm lâu năm.
Qua đó, du khách không chỉ hiểu được quy trình sản xuất mà còn cảm nhận sâu sắc về giá trị lao động thủ công truyền thống. Những đường kim mũi chỉ tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn đã tạo nên sự trân trọng đặc biệt đối với nghề thủ công của cha ông.
3.2 Mua sắm tại các gian hàng làng nghề
Khám phá làng nghề thêu ren Thanh Hà không thể bỏ qua việc tham quan và mua sắm tại các gian hàng. Nhiều hộ gia đình trong làng trưng bày sản phẩm ngay tại nhà riêng, tạo không khí thân thiện, gần gũi. Các cơ sở kinh doanh lớn hơn tập trung gần trung tâm làng với quy mô và chủng loại sản phẩm phong phú hơn.
Du khách dễ dàng tìm mua các mặt hàng chất lượng cao làm quà tặng, đặc biệt là khăn trải bàn, túi thơm, túi thêu tay. Giá thành đa dạng tùy theo quy mô và độ phức tạp của sản phẩm, phù hợp với nhiều túi tiền khác nhau.
4. Địa điểm và hướng dẫn di chuyển đến làng thêu ren Thanh Hà
Xe khách là một lựa chọn tiện lợi cho du khách. (Nguồn: sưu tầm)
Làng thêu ren Thanh Hà có địa chỉ hiện tại tại xã Liêm Hà, tỉnh Ninh Bình. Trước đây, khu vực này thuộc xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam và đã được sáp nhập, đổi tên thành xã Liêm Hà như hiện tại.
Lộ trình di chuyển từ Hà Nội khá thuận tiện khi có thể đi theo Quốc lộ 1A hoặc đường cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ về phường Phủ Lý thuộc Ninh Bình. Tiếp tục di chuyển theo hướng đông nam khoảng 15km nữa sẽ tới xã Liêm Hà. Du khách có thể sử dụng ô tô riêng, xe máy hoặc xe khách với tuyến đường thông thoáng, phù hợp cho cả chuyến đi trong ngày lẫn tour du lịch về nguồn dài ngày.
5. Ý nghĩa văn hóa và di sản của Làng thêu ren Thanh Hà
Năm 2021 đánh dấu cột mốc quan trọng khi làng thêu ren Thanh Hà chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Danh hiệu này ghi nhận vai trò to lớn của làng nghề trong việc lưu giữ và phát triển nghề thủ công truyền thống, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Nghề thêu ren đã trở thành niềm tự hào địa phương, là nguồn cảm hứng sáng tạo cho nhiều thế hệ. Đồng thời, nghề cũng tạo việc làm ổn định, nâng cao đời sống kinh tế cho hàng trăm hộ dân trong vùng. Thêu ren Thanh Hà không đơn thuần là một nghề thủ công mà còn là "sợi chỉ vàng" nối kết các giá trị vật chất và tinh thần, đại diện cho trình độ kỹ năng và óc sáng tạo của người Việt Nam.
6. Các điểm đến lý tưởng tại Hà Nam gần làng thêu ren Thanh Hà
6.1 Chùa Bà Đanh
Khung cảnh hữu tình của ngôi chùa được mệnh danh đệ nhất vắng khách. (Nguồn: sưu tầm)
Chùa Bà Đanh tọa lạc tại xã Kim Bảng, Ninh Bình, là một trong những ngôi chùa đẹp và cổ kính nhất của tỉnh với diện tích khoảng 10ha. Ngôi chùa nổi tiếng linh thiêng gắn liền với câu nói quen thuộc "vắng như chùa Bà Đanh", tạo nên không gian yên tĩnh, thanh tịnh đặc biệt.
Chùa được bao quanh ba mặt bởi dòng sông Đáy thơ mộng, tạo nên khung cảnh hữu tình với kiến trúc truyền thống độc đáo. Núi Ngọc nằm gần đó mang vẻ đẹp huyền bí với những hang động, thạch nhũ kỳ thú, là điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá thiên nhiên. Kết hợp tham quan chùa Bà Đanh và Núi Ngọc sẽ tạo nên chuyến hành trình khám phá văn hóa tâm linh đặc sắc của vùng đất Hà Nam.
6.2 Sun World Ha Nam
Sun World Ha Nam là địa điểm vui chơi lý tưởng cho du khách. (Nguồn: sưu tầm)
Sun World Ha Nam là điểm đến giải trí hấp dẫn tại khu đô thị Sun Urban City, nổi bật với công viên nước quy mô lớn, đa dạng các trò chơi cảm giác mạnh, sông lười thư giãn và khu vực vui chơi phù hợp cho mọi lứa tuổi. Nơi đây mang đến cho du khách những trải nghiệm giải trí sảng khoái, kết hợp giữa sự năng động hiện đại và không gian thư giãn cho cả gia đình.
Khi màn đêm buông xuống, chợ đêm VUI-Fest Hà Nam mở ra một không gian sôi động với hàng trăm gian hàng ẩm thực phong phú, từ món ăn đường phố đến đặc sản vùng miền, cùng các hoạt động nghệ thuật đường phố sống động. Đây là điểm đến lý tưởng để du khách vừa thưởng thức văn hóa ẩm thực, vừa tận hưởng không khí lễ hội rực rỡ ánh sáng và âm thanh, tạo nên trải nghiệm khó quên tại Hà Nam.
6.3 Làng nghề trống Đọi Tam
Lễ hội làng sử dụng chính những chiếc trông được sản xuất bởi làng trống Đọi Tam. (Nguồn: sưu tầm)
Làng trống Đọi Tam tự hào là nơi chế tác hai quả trống Sấm lớn nhất Việt Nam phục vụ cho đại lễ 1.000 năm Thăng Long Hà Nội. Làng nghề có lịch sử hàng trăm năm này là điểm đến không thể bỏ qua sau khi ghé thăm làng thêu ren Thanh Hà.
Nghề làm trống Đọi Tam nổi tiếng khắp cả nước với những chiếc trống lớn từng phục vụ các lễ hội trọng đại và nghi lễ truyền thống. Du khách đến đây có thể tham quan quy trình làm trống thủ công từ việc chọn gỗ, đóng khung, căng da trâu đến trang trí họa tiết. Mỗi chiếc trống không chỉ là nhạc cụ mà còn mang giá trị văn hóa đặc biệt, thể hiện tài nghệ tinh xảo của nghề thủ công cổ xưa này.
Làng thêu ren Thanh Hà không chỉ là cái nôi gìn giữ tinh hoa nghề thêu truyền thống hơn 130 năm, mà còn là niềm tự hào văn hóa của vùng đất Hà Nam. Những đường kim mũi chỉ tinh xảo, những sản phẩm mang giá trị thẩm mỹ và ứng dụng cao đã đưa tên tuổi làng nghề vươn xa ra thế giới. Ghé thăm Thanh Hà, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng quy trình thủ công tỉ mỉ, trải nghiệm văn hóa đặc sắc mà còn có thể kết hợp hành trình khám phá các điểm đến hấp dẫn lân cận như chùa Bà Đanh, làng trống Đọi Tam... Đây chắc chắn sẽ là chuyến đi ý nghĩa, đưa bạn trở về với hồn cốt truyền thống Việt Nam, đồng thời mở ra những trải nghiệm mới mẻ trên vùng đất Hà Nam giàu bản sắc.
