1. Giới thiệu về bánh cuốn Phủ Lý
Món ăn đặc trưng này đã gắn bó với đời sống người dân Phủ Lý - Hà Nam (tỉnh Ninh Bình) từ bao đời nay. Bánh cuốn Phủ Lý không chỉ là món ăn sáng quen thuộc mà còn là niềm tự hào của nền ẩm thực tại cửa ngõ phía Nam Thủ đô Hà Nội. Sự sáng tạo khéo léo từ chính những nguyên liệu quen thuộc như gạo tám xoan, thịt lợn, rau sống đã làm nên một món ăn giàu bản sắc.
Bánh cuốn Phủ Lý thơm ngon hấp dẫn. (Nguồn: Sưu tầm)
Khác biệt so với bánh cuốn Thanh Trì hay bánh cuốn Bắc Ninh, bánh cuốn Phủ Lý gây ấn tượng bởi lớp bánh siêu mỏng, mịn như lụa, trong như thủy tinh. Không chỉ hương vị mà cả cách thưởng thức khi ăn cùng thịt nướng thơm phức và nước chấm nóng là những điểm thu hút thực khách ghé thăm Hà Nam.
2. Những điểm đặc biệt của bánh cuốn Phủ Lý
Sử dụng gạo tám xoan
Yếu tố quan trọng làm nên hương vị đặc trưng của bánh cuốn Phủ Lý chính là giống gạo tám xoan. Gạo tám xoan với hạt nhỏ, tròn đều, khi nấu lên có vị ngọt thanh và dẻo vừa phải, từ đó tạo nên vỏ bánh mềm mịn, dai vừa mà không thô cứng.
Bánh cuốn Phủ Lý được làm bằng thứ gạo tám xoan đặc trưng. (Nguồn: Sưu tầm)
Công đoạn chế biến gạo được thực hiện đầy tỉ mỉ. Gạo tám xoan được ngâm nước sạch trong vòng 3 đến 4 tiếng để hạt nở đều, sau đó tiến hành xay thành dạng bột nước mịn. Khâu lọc bột kỹ lưỡng bằng nhiều lớp vải là bí quyết tạo nên độ trong suốt, mịn màng cho bánh. Thời xưa, nhiều gia đình còn dùng nước mưa để ngâm gạo, tăng thêm vị ngọt tự nhiên và độ mềm cho bánh.
Từng công đoạn từ ngâm, xay cho tới lọc bột đều ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bánh cuốn thành phẩm. Chỉ khi bột đạt được trạng thái mịn hoàn hảo, người làm bánh mới có thể tráng được lớp bánh thật mỏng, trong vắt và đảm bảo độ dai cần thiết khi cuốn nhân.
Hành phi bằng mỡ lợn
Một điểm nhấn không thể thiếu ở bánh cuốn Phủ Lý chính là lớp hành phi thơm ngậy được sử dụng từ mỡ lợn nguyên chất. Hành khô được cắt nhỏ, phi vàng đều tay trong mỡ lợn cho tới khi tỏa mùi thơm rất đặc biệt, điều này tạo nên khác biệt so với sử dụng dầu ăn thông thường.
Lớp hành phi vàng ruộm trên bánh cuốn Phủ Lý. (Nguồn: Sưu tầm)
Bánh cuốn vừa tráng xong, nóng hổi sẽ được nhúng nhanh qua hũ hành phi sôi nhẹ. Động tác này đòi hỏi sự khéo léo để bánh không bị rách, đồng thời lớp hành phi cùng mỡ lợn bao phủ ngoài bánh giúp tạo độ bóng, vị béo thích hợp mà không gây ngấy.
Sự hòa quyện của hương hành phi cùng vị ngọt của bánh tạo nên một tầng hương vị khó trộn lẫn với các loại bánh cuốn khác. Nhờ đó, bánh cuốn Phủ Lý trở nên nổi bật, lưu giữ rõ nét truyền thống ẩm thực đất Bắc.
Ăn kèm thịt nướng, dưa góp
Thịt ba chỉ hoặc nạc vai được chọn lựa kỹ càng, thái thành miếng vừa miệng, rồi ướp với hành khô, tiêu, nước mắm cùng một chút mật ong giúp màu sắc thêm bắt mắt. Thịt được nướng trên bếp than hoa rực hồng, trở đều để bên ngoài vàng ruộm, bên trong vẫn mềm ngọt, giữ được hương thơm tự nhiên.
Thịt nướng nóng hổi ăn kèm tạo nên hương vị đặc trưng của bánh cuốn Phủ Lý. (Nguồn: Sưu tầm)
Dưa góp với dưa chuột, cà rốt bào sợi mảnh nhỏ, trộn cùng rau thơm tươi và nêm giấm, chút đường, ớt tạo vị chua thanh, giòn mát. Món này giúp cân bằng vị béo của bánh cuốn, làm khẩu vị thêm hài hòa và màu sắc sinh động hơn cho đĩa bánh.
Bên cạnh đó, các loại rau sống như xà lách, tía tô, bạc hà đều được lựa chọn từ lá non, tươi xanh, rửa sạch và để ráo kỹ càng. Nhờ vậy, mỗi miếng bánh cuốn khi ăn cùng rau sống mang lại cảm nhận đa vị, giàu dưỡng chất và tôn thêm sự tinh tế của ẩm thực dân gian vùng đồng bằng Bắc Bộ.
Nước chấm nóng pha cầu kỳ
Nước chấm đóng vai trò quyết định trải nghiệm hương vị của bánh cuốn Phủ Lý. Nguyên liệu chủ đạo là nước mắm ngon, pha cùng đường, giấm, nước lọc hoặc thêm nước dừa, đôi khi dùng thêm chút nước xương để tăng vị ngọt dịu. Việc cân chỉnh tỷ lệ từng loại gia vị phải thật khéo léo để vị chua ngọt, mặn hòa quyện vừa phải.
Bát nước chấm là “linh hồn” của món bánh cuốn Phủ Lý. (Nguồn: Sưu tầm)
Nét đặc biệt của nước chấm bánh cuốn Phủ Lý là luôn được dùng nóng, kèm tiêu, ớt, tỏi băm nhuyễn. Nước nóng sẽ giúp các gia vị quyện đều, tạo mùi thơm dễ chịu và vị đậm đà sâu hơn khi dùng kèm bánh cuốn. Tỏi và ớt cũng tăng thêm vị cay nhẹ, vừa đủ kích thích vị giác của người thưởng thức.
Mỗi quán lại có bí quyết pha riêng, song đều hướng đến bảng vị cân bằng và hậu vị ngọt nhẹ lưu lại. Nước chấm đạt chuẩn phải trong, dịu nhẹ, tạo chiều sâu vị giác và không lấn át vị bánh.
3. Cách làm bánh cuốn Phủ Lý truyền thống
3.1. Chuẩn bị nguyên liệu "chuẩn vị"
Để có bánh cuốn Phủ Lý thơm ngon, gạo tám xoan cần chọn hạt đồng đều, chắc chắn, không pha tạp chất và tránh loại gạo để lâu ngày nhằm giữ trọn vị ngọt tự nhiên. Hạt gạo tươi có màu trắng ngà, bóng và mang mùi thơm đăng đặc trưng. Khi ngâm nước, gạo chất lượng sẽ nở đều, không bị vỡ nát.
Hành khô phải lựa những củ nhỏ, cứng tay, vỏ ngoài khô ráo, không bị mọc mầm hay teo tóp. Thịt ba chỉ hoặc nạc vai cần tươi, có tỷ lệ thịt mỡ phù hợp để thịt sau khi nướng vừa mềm vừa giữ vị ngọt. Nếu nhiều mỡ có thể gây ngấy, còn quá nạc thì thịt có thể bị khô.
Các loại rau sống như xà lách, tía tô, bạc hà cũng cần chọn lá tươi mới, không sâu bệnh, rửa sạch rồi để ráo nước trước khi dùng. Các gia vị đi kèm như nước mắm, giấm, đường, tiêu, tỏi, ớt và mật ong đều phải đảm bảo chất lượng tốt để góp phần tạo nên hương vị truyền thống đúng chuẩn.
3.2. Quy trình tráng bánh cuốn mỏng đều, không vỡ
Bước đầu tiên, gạo tám xoan sẽ được ngâm nước sạch trong khoảng 3 đến 4 tiếng để hạt mềm đều, sau đó xay cùng nước theo tỷ lệ phù hợp cho ra bột nước sền sệt. Công đoạn lọc bột bằng nhiều lớp vải góp phần loại bỏ cặn, cho bột mịn màng.
Sau khi lọc, pha thêm nước vào bột đến độ loãng vừa phải và để bột nghỉ tầm 15-20 phút cho các thành phần kết dính tốt. Nồi nước dùng phải đun thật sôi, bên trên căng tấm vải mỏng phẳng lì.
Khi tráng, lấy vừa đủ bột đổ lên mặt vải đã nóng, dùng muôi dàn đều thành lớp cực mỏng, đậy vung và hấp khoảng 30-40 giây cho đến khi chuyển trắng trong. Dùng thanh tre hoặc dao mỏng đưa nhẹ dưới mép bánh để dỡ bánh ra, sau đó nhanh tay nhúng bánh qua hành phi nóng rồi xếp gọn ra đĩa.
3.3. Làm thịt nướng ăn kèm
Thịt ba chỉ thái lát dày khoảng 0.5 cm để đảm bảo chín đều khi nướng. Thịt sẽ được ướp cùng hành tím băm, tiêu xay, nước mắm và một ít mật ong, để từ 1 đến 2 tiếng cho gia vị ngấm kỹ.
Nướng thịt trên bếp than hoa vừa lửa, trở đều để phần ngoài thịt cháy vàng óng, phần bên trong vẫn giữ được độ mềm ngọt. Khói than hoa mang đến cho thịt hương vị đặc trưng mà các cách nướng khác khó có được. Thịt chín nên để nguội một chút, rồi mới cắt miếng vừa ăn để thưởng thức cùng bánh cuốn Phủ Lý.
3.4. Pha nước chấm đúng kiểu địa phương
Cách pha nước chấm chuẩn bắt đầu từ việc chọn nước mắm có độ đạm cao, màu ánh hổ phách. Tỷ lệ pha cơ bản gồm 3 phần nước mắm, 2 phần nước lọc hoặc nước dừa, 1 phần giấm, thêm đường cho vừa miệng, đôi khi dùng ít nước xương hầm để tăng vị ngọt.
Đặc biệt, pha nước chấm khi còn nóng để đường tan và các vị hòa quyện đồng đều. Thêm tỏi băm, ớt thái, tiêu xay đúng lúc giúp nước chấm dậy mùi thơm và có độ cay hấp dẫn. Trước khi dùng nên khuấy đều, nếm lại vị cho vừa.
Một mẹo nhỏ là pha nước chấm từng mẻ nhỏ để luôn giữ được độ tươi ngon, trong trẻo. Nước chấm hoàn chỉnh phải đạt được sự cân bằng giữa các vị chua cay mặn ngọt, hậu vị thanh nhẹ và trong suốt. Tùy từng gia đình mà tỷ lệ gia vị có thể điều chỉnh nhưng luôn giữ được tinh thần truyền thống của vùng đất này.
4. Gợi ý 4 địa chỉ bán bánh cuốn Phủ Lý ngon
4.1. Bánh cuốn chả Phủ Lý - Hùng Nụ
Nằm tại 217C Trường Chinh, Phủ Lý và có 3 cơ sở khác, quán Hùng Nụ là một địa chỉ bán bánh cuốn Phủ Lý chuẩn vị. Bánh được tráng tay mỏng mịn, mềm nhưng không rách, phần nhân thịt heo xay trộn mộc nhĩ nêm đậm đà, thơm bùi tự nhiên.
Đặc biệt, bánh cuốn ở đây được ăn cùng bánh đa giòn, tạo nên một sự kết hợp lạ miệng hiếm thấy ở Phủ Lý. Chả nướng xiên tre, ướp kỹ rồi nướng vừa lửa, vẫn giữ được độ ngọt và mềm của thịt. Mỗi suất gồm 4 xiên chả, giá chỉ khoảng 30.000 đồng. Không gian quán rộng, thoáng và có chỗ đậu ô tô, phục vụ nhanh dù đông khách.
4.2. Bánh cuốn chả Minh Ngọc Như Ý
Một lựa chọn khác được dân địa phương yêu thích là bánh cuốn chả Minh Ngọc Như Ý, quán lâu năm với phong cách giản dị mà ấm cúng. Bánh ở đây có giá khoảng 40.000 đồng/suất, được tráng nóng ngay khi khách gọi, lớp bánh mềm mượt, nhân thơm lừng, ăn kèm với nước chấm chua ngọt pha khéo. Chả nướng thơm, không quá béo, hợp khẩu vị cả người lớn lẫn giới trẻ. Tuy nhiên, quán chỉ mở buổi sáng và thường hết hàng sớm, nên bạn nên tranh thủ đi từ sớm để không phải đợi lâu. Địa chỉ nằm ở ngõ 198 Trường Chinh, Phủ Lý.
4.3. Bánh cuốn Phương Thanh
Nếu bạn muốn tìm một quán gia truyền lâu đời, bánh cuốn chả Phương Thanh là cái tên không thể bỏ qua. Bánh được tráng đều tay, mềm dẻo vừa phải, nước chấm đậm vị được pha theo công thức riêng, hơi ngọt hậu và thơm mùi hành phi. Chả nướng vàng ruộm, thoang thoảng mùi than hoa, mang lại cảm giác mộc mạc đúng kiểu quán xưa. Không gian nhỏ nhưng sạch sẽ, thích hợp cho nhóm bạn 2–3 người dùng bữa nhanh. Địa chỉ quán nằm tại 73 Nguyễn Viết Xuân, Phủ Lý với giá khoảng 35.000 đồng/suất.
4.4. Bánh cuốn Phủ Lý Leo Quán
Với những ai thích ăn tối, Leo Quán lại là lựa chọn hiếm hoi vẫn mở cửa đến khuya. Quán nằm ở góc đường lớn, dễ tìm, nổi bật với những đĩa bánh cuốn mỏng, mềm và nhân thịt đậm đà. Nước chấm pha vừa miệng, thêm vài xiên chả nướng thơm lừng là đã đủ cho một bữa nhẹ ấm bụng. Không gian tuy bình dân nhưng sạch sẽ, thoáng mát, có chỗ đậu xe rộng rãi. Quán có địa chỉ tại 160 Trường Chinh, Phủ Lý.
5. Gợi ý lịch trình ẩm thực và du lịch Hà Nam trọn vẹn trong một chuyến đi
Khởi đầu một ngày từ 7:00 sáng, bạn hãy thưởng thức bánh cuốn Phủ Lý tại nhà hàng hoặc các quán truyền thống. Khi nắng lên, du khách có thể tham quan chùa Bà Đanh, núi Ngọc rồi dùng bữa trưa tại các nhà hàng gần đó để tiếp tục trải nghiệm các đặc sản khác như cá kho làng Vũ Đại. Chùa Bà Đanh cách trung tâm Phủ Lý khoảng 10 km, là nơi thờ Thiên Y A Na, rất được trọng vọng tại địa phương.
Buổi chiều có thể dành thời gian tại khu du lịch Sun World Ha Nam, tại đây có nhiều nhà hàng hiện đại phục vụ món ăn vùng Phủ Lý trong không gian tiện nghi. Vừa vui chơi, vừa khám phá thêm ẩm thực địa phương là hoạt động thú vị cho cả gia đình.
Với bánh cuốn Phủ Lý, mỗi miếng bánh là cơ hội để bạn cảm nhận rõ hơn về nét ẩm thực, văn hóa Ninh Bình qua từng lớp bánh mỏng, miếng thịt nướng thơm lừng. Hãy lên kế hoạch cho chuyến đi của mình để tận hưởng hương vị đặc biệt này cùng bạn bè, người thân và lưu lại những trải nghiệm khó quên.
