1. Lịch sử hình thành chùa Long Đọi Sơn qua các triều đại
Chùa Long Đọi Sơn - ngôi cổ tự nổi tiếng tại Hà Nam cũ ( tỉnh Ninh Bình) ( Nguồn: Ảnh sưu tầm)
Chùa Long Đọi Sơn, hay còn gọi là Sùng Thiện Diên Linh Tự, là ngôi cổ tự nổi tiếng gắn liền với gần một thiên niên kỷ lịch sử. Chùa được khởi công từ năm 1054 dưới triều vua Lý Thánh Tông và tiếp tục hoàn thiện dưới thời vua Lý Nhân Tông với công trình tháp Sùng Thiện Diên Linh dựng từ 1118–1121.
Đến tháng 3 năm 1122, lễ khánh thành chùa diễn ra vô cùng trọng thể với sự hiện diện của vua và triều đình, đánh dấu thời kỳ hưng thịnh với quy mô bề thế và kiến trúc tráng lệ. Tiếc rằng, sang đầu thế kỷ XV, quân Minh đã tàn phá chùa và tháp, để lại dấu tích đau thương trong dòng chảy lịch sử.
Trải qua nhiều triều đại, đặc biệt là thời Hậu Lê, Mạc và Nguyễn, chùa đã được trùng tu nhiều lần, mở rộng quy mô lên tới hơn 100 gian theo lối kiến trúc “nội công ngoại quốc”. Đến nay, chùa vẫn giữ nhiều dấu ấn thời Lý nhưng đồng thời cũng nhuốm màu phong cách kiến trúc Nguyễn.
Qua hàng trăm năm lịch sử, chùa Long Đọi Sơn vẫn giữ vị trí đặc biệt trong đời sống văn hóa và tâm linh. Năm 2017, ngôi chùa được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt, minh chứng cho giá trị quý báu trong kho tàng di sản Việt Nam.
2. Vị trí và cách di chuyển đến chùa Long Đọi Sơn
2.1 Địa chỉ cụ thể của chùa Long Đọi Sơn
Chùa Long Đọi Sơn tọa lạc trên đỉnh núi Đọi thuộc phường Tiên Sơn, tỉnh Ninh Bình. Vị trí độc đáo của ngôi chùa được bao bọc bởi ba dòng sông, tạo nên khung cảnh "lưng tựa núi Địệp, mặt hướng dòng Châu Giang" vô cùng thơ mộng. Khuôn viên chùa rộng hơn 10.000 m² với rừng cây cổ thụ tạo không gian yên tĩnh và mát mẻ quanh năm.
2.2 Hướng dẫn đường đi từ Hà Nội đến chùa
Để đến được chùa Long Đọi Sơn, du khách có thể lựa chọn tuyến đường thuận tiện nhất từ trung tâm Hà Nội. Hành trình bắt đầu bằng cách di chuyển theo cao tốc Hà Nội – Ninh Bình, một tuyến đường hiện đại giúp rút ngắn đáng kể thời gian đi lại. Khi đến nút giao Vực Vòng, bạn rẽ phải để tiếp tục hành trình theo quốc lộ 38. Từ đây, đi thêm khoảng 2km, bạn sẽ thấy lối rẽ vào đường Yên Nam, con đường dẫn thẳng đến khu vực núi Đọi. Tiếp tục đi theo tuyến đường này, du khách sẽ đặt chân đến chùa Long Đọi Sơn, một điểm đến tâm linh cổ kính nằm trên đỉnh núi Đọi, giữa khung cảnh thơ mộng của vùng quê Hà Nam cũ (tỉnh Ninh Bình).
Nếu sử dụng phương tiện công cộng, du khách có thể đi xe khách tuyến Hà Nội – Phủ Lý, sau đó bắt taxi hoặc xe công nghệ đến chân núi Đọi. Điểm đặc biệt cần lưu ý là đường lên chùa Long Đọi Sơn gồm 373 bậc đá xẻ men theo triền núi, vì vậy du khách nên chuẩn bị sức khỏe và mang giày dép phù hợp để leo núi an toàn.
Chùa Long Đọi Sơn nằm ở vị trí thuận tiện để du khách ghé thăm và tham quan. (Nguồn: Báo Dân Trí)
3. Kiến trúc độc đáo của ngôi chùa cổ
3.1 Tam Bảo - Công trình chính của chùa
Bước qua Tam Quan với 5 gian 8 mái chạm khắc tinh xảo mang đậm nghệ thuật truyền thống, du khách sẽ cảm thấy choáng ngợp trước vẻ uy nghiêm của tòa Tam Bảo. Công trình chính gồm 7 gian bái đường và 3 gian thượng điện, nơi thờ các pho tượng Phật tinh xảo, thể hiện lòng tôn kính sâu sắc với đạo Phật. Kiến trúc “nội công ngoại quốc” hài hòa, nối liền gian chính điện, hành lang và hậu điện, nơi thờ Quan Âm, Quan Âm Thị Kính, Di Lặc và Đức Địa Tạng, tạo nên một tổng thể vừa trang nghiêm vừa cân đối, thanh thoát.
Phía sau tòa Tam Bảo là hai dãy hành lang song song thờ tượng Thập Bát La Hán, cùng khu giảng đường, nhà khách, nhà bếp được bố trí khoa học. Đặc biệt, vườn tháp với hơn 200 ngôi tháp của các vị sư tạo không gian trang nghiêm, thể hiện sự tôn kính với những bậc thầy đã qua đời.
3.2 Tháp Sùng Thiện Diên Linh - Kiệt tác kiến trúc thời Lý
Biểu tượng nổi bật nhất của chùa Long Đọi Sơn chính là tháp Sùng Thiện Diên Linh, công trình do vua Lý Nhân Tông cho xây dựng bằng gạch nung. Chính giữa tháp trước đây đặt xá lợi Phật, gắn liền với nhiều điển tích và mang đậm dấu ấn Phật giáo Đại Việt thế kỷ XI-XII.
Mặc dù hiện chỉ còn lại nền tháp và tấm bia lớn, di tích này vẫn là mẫu mực tiêu biểu của kiến trúc Phật giáo Việt cổ. Nghệ thuật xây dựng tháp thể hiện trình độ cao của nghề thủ công thời Lý, với kỹ thuật làm gạch và cách bố trí không gian đầy tinh tế.
Vẻ đẹp vĩnh cửu của Tháp Sùng Thiện Diên Linh. (Nguồn: Phật tử Việt Nam)
4. Bảo vật quốc gia và di tích đặc biệt tại chùa
Trong kho tàng cổ vật quý giá của chùa Long Đọi Sơn, bia Sùng Thiện Diên Linh nổi bật như một “bảo vật quốc gia”. Tấm bia có kích thước 2.5 m x 1.75 m x 0.3 m, điêu khắc tinh xảo ghi lại sự kiện xây dựng chùa và tháp, được đặt trang trọng trước Tam Bảo, tựa như một cuốn sử sách bằng đá kể câu chuyện lịch sử của ngôi chùa.
Đặc sắc không kém là 6 tượng Kim Cương bằng đá sa thạch nguyên khối, được các nghệ nhân tài hoa thời Lý chạm trổ tinh xảo. Các nhà khảo cổ cho biết bộ tượng 6 pho Kim Cương này được tạc trong tư thế đứng, kích thước bằng người thật, dáng võ quan, phong thái ung dung cương nghị, khuôn mặt đôn hậu. Tuy là võ tướng song tạo hình không phải ở các thế võ mà với cơ bắp thả lỏng, đứng nghiêm chống kiếm trước bụng. Trên giáp phục có những bông hoa nhiều cánh xòe nở gây cảm giác toàn thân tượng như phập phồng thở. Những tác phẩm này không chỉ có giá trị nghệ thuật cao mà còn minh chứng cho sự giao thoa văn hóa Đông – Tây trong lịch sử Việt Nam.
Chiêm ngưỡng bảo vật quốc gia bộ tượng Kim Cương tại chùa Long Đọi Sơn. (Nguồn: Báo Thanh Niên)
Bên cạnh đó, tượng Di Lặc và Quan Âm bằng đồng được thờ ở hậu điện và tiền đường, biểu tượng cho sức sống tôn giáo bền lâu. Tất cả các cổ vật này đều được xác nhận giá trị quý hiếm, góp phần làm nên danh tiếng và sức hút của chùa Long Đọi Sơn trong hệ thống di tích quốc gia.
5. Lễ hội Tịch Điền - Sự kiện văn hóa tâm linh nổi bật
Mỗi năm vào mùng 7 Tết Nguyên đán, chùa Long Đọi Sơn trở nên nhộn nhịp với lễ hội Tịch Điền, một sự kiện văn hóa tâm linh mang đậm bản sắc dân tộc. Sau đó, từ 17 – 21/3 âm lịch, lễ hội truyền thống của chùa tiếp tục diễn ra, tạo không khí rộn ràng suốt nhiều ngày
Lễ hội tái hiện nghi lễ vua Lý Nhân Tông xuống đồng “cày ruộng đầu xuân”, cầu cho mùa màng bội thu, quốc thái dân an. Du khách có thể trải nghiệm nhiều hoạt động đặc sắc như nghi lễ truyền thống, rước kiệu trang nghiêm, thi cày sôi động, múa rồng rực rỡ sắc màu và nhận lộc thóc giống may mắn.
Tái hiện hình ảnh Vua đi cày trong lễ hội Tịch Điền. (Nguồn: Sưu tầm)
Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, lễ hội thu hút hàng vạn người dân và du khách thập phương. Đây không chỉ là dịp để thưởng thức văn hóa truyền thống quý báu của Hà Nam, mà còn là cơ hội cảm nhận vai trò quan trọng của chùa Long Đọi Sơn trong đời sống tâm linh cộng đồng.
6. Tham quan chùa Long Đọi Sơn và vui chơi tại Sun World Ha Nam
6.1 Thời gian lý tưởng để ghé thăm
Chùa Long Đọi Sơn là điểm đến lý tưởng quanh năm, mỗi mùa đều mang vẻ đẹp riêng. Dịp lễ hội Tịch Điền vào mùng 7 Tết và tháng 3 âm lịch là thời điểm nhộn nhịp nhất, khi không khí lễ hội rộn ràng, du khách có thể hòa mình vào các nghi lễ truyền thống và hoạt động văn hóa đặc sắc. Cuối thu đầu xuân cũng là khoảng thời gian tuyệt vời để ghé thăm, với thời tiết mát mẻ, cảnh quan xanh tươi và hoa lá đua nở, tạo nên khung cảnh thơ mộng, thích hợp để tham quan, chụp ảnh và trải nghiệm đời sống văn hóa địa phương.
Không khí rộn ràng, vui tươi, náo nhiệt tại chùa Đọi vào mùa lễ hội. (Nguồn: Sưu tầm)
6.2 Gợi ý lịch trình tham quan chùa 1 ngày và 2N1D
Nếu bạn chỉ có 1 ngày để tham quan, hành trình có thể bắt đầu từ sáng sớm với chuyến đi từ Hà Nội đến chùa Long Đọi Sơn. Tại đây, du khách sẽ leo 373 bậc đá để tham quan Tam Quan, Tam Bảo, vườn tháp, chiêm ngưỡng bia Sùng Thiện Diên Linh và các tượng cổ. Buổi trưa nghỉ ngơi và dùng bữa tại nhà hàng địa phương, buổi chiều có thể vui chơi tại Sun World Ha Nam hoặc ghé thăm cánh đồng Tịch Điền và đền Trần trước khi trở về.
Nếu có nhiều thời gian hơn, hành trình 2 ngày 1 đêm sẽ giúp bạn khám phá trọn vẹn hơn. Ngày đầu tiên dành trọn thời gian tham quan chùa Long Đọi Sơn, tìm hiểu kỹ các công trình, tận hưởng không gian thiên nhiên và nghỉ lại trong khuôn viên chùa hoặc khách sạn địa phương. Ngày thứ hai, bạn có thể trải nghiệm Sun World Ha Nam với các trò chơi giải trí, thưởng thức ẩm thực đa dạng hoặc tham quan các điểm du lịch lân cận như đền Lảnh Giang, đền Trần, các làng nghề truyền thống trước khi quay trở về Hà Nội.
7. Cảnh quan thiên nhiên xung quanh khu vực núi Đọi
Núi Đọi nằm ở vị trí địa lý rất đẹp, được ví như “lưng tựa núi Địệp, mặt hướng dòng Châu Giang”, tạo nên cảnh sắc sơn thủy hữu tình hiếm có. Bao quanh chân núi là ba dòng sông uốn lượn cùng chín giếng nước mà dân gian gọi là “chín mắt rồng”. Cộng với rừng cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, nơi đây mang đến một không gian linh thiêng và tràn đầy sức sống.
Tận hưởng không khí trong lành, thiên nhiên hữu tình tại chùa Long Đọi Sơn. (Nguồn: Sưu tầm)
Đến chùa Long Đọi Sơn, du khách có thể tản bộ dưới những tán cây rợp bóng, hít thở bầu không khí trong lành và phóng tầm mắt ngắm nhìn ruộng đồng bát ngát. Từ độ cao của ngôi chùa, khung cảnh làng quê Bắc Bộ hiện ra thơ mộng, mang lại cảm giác bình yên và thư thái khó tả.
Đặc biệt, mỗi mùa nơi đây lại có một vẻ đẹp riêng. Mùa xuân rực rỡ sắc hoa trải dài trên triền núi, mùa thu lá vàng phủ kín lối đi, tạo thành thảm lá óng ả. Chính sự thay đổi ấy khiến chùa Long Đọi Sơn luôn hấp dẫn du khách, bởi vẻ đẹp giao hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc tâm linh.
8. Ý nghĩa tâm linh và văn hóa của chùa đối với người dân địa phương
Suốt gần 1000 năm lịch sử, chùa Long Đọi Sơn đã trở thành trung tâm tín ngưỡng lớn của vùng đất Hà Nam cũ (tỉnh Ninh Bình) và các tỉnh lân cận. Người dân địa phương coi đây là nơi thiêng liêng để cầu bình an, may mắn, mùa màng tốt tươi, đồng thời duy trì tục cúng lễ, phụng thờ các vị vua, thần linh, danh nhân đất Việt.
Vai trò giáo dục và văn hóa của chùa Long Đọi Sơn thể hiện qua việc truyền dạy đạo lý, tổ chức nhiều khóa học Phật pháp cho cộng đồng. Ngôi chùa là động lực bảo tồn nét đẹp dân tộc, nơi các thế hệ học hỏi về lịch sử, văn hóa và đạo đức.
Chùa Long Đọi Sơn giữ một vị trí quan trọng trong tiềm thức và tâm trí của người dân Hà Nam (tỉnh Ninh Bình). (Nguồn: Sưu tầm)
Đối với người dân địa phương, chùa Đọi không chỉ là điểm tâm linh mà còn là biểu tượng văn hóa, là niềm tự hào về quê hương. Mỗi dịp lễ hội, cả cộng đồng cùng nhau tham gia, duy trì và phát huy các giá trị truyền thống quý báu của tổ tiên.
Chùa Long Đọi Sơn không chỉ là ngôi chùa cổ với gần 1000 năm lịch sử mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa tâm linh vô giá của dân tộc. Chuyến hành trình khám phá ngôi chùa này sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên về vẻ đẹp kiến trúc cổ kính, không gian thanh tịnh và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ của vùng đất Hà Nam cũ (tỉnh Ninh Bình).
