1. Giới thiệu về đền Trúc Hà Nam: Biểu tượng văn hóa, lịch sử độc nhất miền Bắc
Ẩn khuất giữa tán xanh của phường Lý Thường Kiệt, tỉnh Ninh Bình, đền Trúc nằm yên bình bên dòng sông Đáy hiền hòa, dưới chân núi Thi Sơn sừng sững. Khung cảnh nơi đây vừa nên thơ vừa linh thiêng, mang đến cảm giác như chạm vào ranh giới giữa thiên nhiên tĩnh tại và chiều sâu lịch sử của đất Bắc.
Đền Trúc Hà Nam - không gian linh thiêng giữa núi rừng. (Nguồn: Sưu tầm)
Tương truyền, đền Trúc gắn liền với sự nghiệp của anh hùng dân tộc Lý Thường Kiệt. Trong một lần chỉ huy nghĩa quân tiến công phương Nam, ông gặp cơn gió lớn khiến lá cờ tung bay trên đỉnh núi Thi Sơn. Tại nơi này, ông lập đàn tế trời đất cầu nguyện, rồi dẫn quân giành thắng lợi vẻ vang. Để tưởng nhớ công lao to lớn ấy, người dân địa phương đã dựng đền thờ ngay trên mảnh đất linh thiêng này.
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, đền Trúc vẫn giữ nguyên nét uy nghiêm, trở thành một địa chỉ tâm linh quan trọng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Ngôi đền từng được các triều đại phong tặng 32 sắc phong, thể hiện sự tôn kính và ghi nhận vị trí đặc biệt của di tích trong đời sống tín ngưỡng dân tộc. Năm 1994, đền Trúc chính thức được xếp hạng Di tích thắng cảnh cấp quốc gia, không chỉ là niềm tự hào của người dân Ninh Bình mà còn là biểu tượng cho tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.
2. Hướng dẫn di chuyển đến đền Trúc Hà Nam
2.1. Di chuyển từ Hà Nội đến đền Trúc Hà Nam
Xuất phát từ trung tâm Hà Nội, du khách có nhiều sự lựa chọn về phương tiện khi đến đền Trúc Hà Nam. Xe khách là phương án hợp lý về chi phí, với các tuyến từ bến Giáp Bát và Mỹ Đình đến phường Lý Thường Kiệt, thời gian di chuyển vào khoảng 2 – 2.5 giờ tuỳ tuyến và tình trạng giao thông.
Nếu bạn muốn linh hoạt về thời gian, ô tô cá nhân là lựa chọn phù hợp. Lộ trình thuận tiện nhất là đi theo cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ, rồi rẽ vào đường 21B tới phường Lý Thường Kiệt.
Đối với các nhóm bạn ưa di chuyển tự do, xe máy cung cấp trải nghiệm khám phá vùng nông thôn Bắc Bộ một cách trọn vẹn. Tuyến đi tương tự như ô tô nhưng thuận tiện dừng chân ngắm cảnh hay tận hưởng không khí trong lành.
2.2. Di chuyển từ các tỉnh thành khác (TP.HCM, miền Trung...)
Từ TP.HCM hay các tỉnh miền Nam, máy bay giúp rút ngắn thời gian đến đền Trúc Hà Nam hiệu quả nhất. Sau khi đáp xuống sân bay Nội Bài, bạn có thể tiếp tục bằng xe khách hoặc thuê xe di chuyển về phường Lý Thường Kiệt, với tổng thời gian từ TP.HCM đến điểm tham quan vào khoảng 4 – 5 giờ, đã bao gồm thời gian bay và chặng nối tiếp trên mặt đất.
Tàu hỏa là phương án dành cho những ai ưa thích nhịp du lịch chậm và khám phá đồng quê xuyên suốt hành trình. Bạn có thể dừng ở ga Nam Định hoặc ga Phủ Lý, từ đó đi taxi, xe bus hoặc xe ôm về phường Lý Thường Kiệt, thường mất 30 – 45 phút di chuyển tiếp theo.
3. Khám phá kiến trúc và nghệ thuật độc đáo của đền Trúc Hà Nam
3.1. Bố cục kiến trúc chữ “Đinh” truyền thống
Đền Trúc Hà Nam mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ truyền với bố cục hình chữ “Đinh” - kiểu kiến trúc quen thuộc của những công trình tâm linh Việt xưa. Toàn bộ ngôi đền gồm ba khu vực chính: cổng đền, tiền đường và hậu cung, được sắp xếp cân đối, liền mạch tạo nên một tổng thể hài hòa.
Đền Trúc Hà Nam mang dấu ấn kiến trúc cổ truyền. (Nguồn: Sưu tầm)
Ngay từ lối vào, du khách sẽ bắt gặp bình phong lớn đặt giữa hai cột trụ uy nghi. Chính giữa bình phong là chữ “Thọ” nổi bật, hai bên đắp hình voi – biểu tượng của sức mạnh, sự bền bỉ và trường tồn. Những chi tiết tưởng như nhỏ ấy lại tạo nên linh hồn cho công trình, vừa trang nghiêm, vừa sinh động.
Tổng thể đền Trúc là sự hòa quyện giữa nghệ thuật kiến trúc Việt thế kỷ XVII – XIX với nét mộc mạc, cổ kính của làng quê Bắc Bộ. Từng đường mái cong, cột gỗ, bức tường gạch đều được chăm chút tỉ mỉ, mang đến cảm giác trang trọng nhưng không xa cách, xứng đáng là không gian tưởng niệm và tri ân những bậc tiền nhân.
3.2. Chất liệu xây dựng và kỹ thuật cổ truyền
Sức bền của đền Trúc không chỉ nằm ở vẻ đẹp mà còn ở chất liệu và kỹ thuật xây dựng truyền thống. Phần khung đền được dựng hoàn toàn từ gỗ lim lâu năm – loại gỗ quý nổi tiếng về độ cứng, khả năng chịu lực và chống mối mọt. Mái đền được lợp ngói Nam cổ, giúp giữ nhiệt tốt: mát mẻ vào mùa hè, ấm áp mùa đông, và bền vững theo năm tháng.
Phần khung đền Trúc được làm hoàn toàn bằng gỗ lim. (Nguồn: Sưu tầm)
Phần nền lát gạch thất được nung kỹ, tạo nên sự vững chãi cho toàn bộ công trình. Đặc biệt, nghệ nhân xưa sử dụng kỹ thuật mộng gỗ để ghép nối kết cấu – hoàn toàn không cần đinh vít mà vẫn đảm bảo chắc chắn. Chính nhờ những kỹ thuật tinh xảo ấy, ngôi đền vẫn đứng vững qua bao mùa mưa nắng, lưu giữ nguyên vẹn vẻ cổ kính vốn có.
3.3. Nghệ thuật chạm khắc, trang trí
Nét đẹp nghệ thuật của đền Trúc thể hiện rõ nhất qua các mảng chạm khắc thủ công tinh xảo. Trên các xà, kèo, vì nóc là hình tượng tứ linh – long, ly, quy, phượng – được khắc họa sống động, vừa mạnh mẽ, vừa mềm mại. Cùng với đó là hình ảnh tứ quý, chim muông, hoa lá, gợi nhớ đến hơi thở dân gian vùng Bắc Bộ.
Mỗi chi tiết trong đền đều thể hiện nét đẹp nghệ thuật chạm khắc công phu. (Nguồn: Sưu tầm)
Mỗi chi tiết không chỉ đơn thuần là trang trí mà còn ẩn chứa triết lý nhân sinh, lòng tôn kính với tổ tiên và khát vọng về cuộc sống an lành, thịnh vượng. Từng đường chạm khắc đều là kết tinh của tài hoa, sự kiên nhẫn và tâm huyết của những nghệ nhân xưa.
4. Hoạt động và lễ hội tiêu biểu ở đền Trúc Hà Nam
4.1. Đi dạo trong rừng trúc cổ: Không gian xanh trăm tuổi
Bao quanh đền Trúc là một rừng trúc cổ xanh mướt, hiếm thấy giữa vùng đồng bằng Bắc Bộ. Những khóm trúc trăm tuổi đan cài vào nhau tạo thành mái vòm tự nhiên, mang đến cảm giác mát lành và thanh tĩnh. Nhiều thập kỷ trước, rừng trúc này từng phủ xanh hàng chục mẫu đất; đến nay, vẫn giữ được vẻ nguyên sơ và độ phủ hiếm có.
Lối vào đền Trúc được phủ bóng mát bởi các rặng trúc xanh rì. (Nguồn: Sưu tầm)
Tản bộ dưới tán trúc, du khách sẽ nghe tiếng lá xào xạc trong gió, ánh nắng nhẹ len qua từng kẽ lá, tạo nên khung cảnh vừa yên bình vừa nên thơ. Mỗi bước chân như đưa ta trở về miền ký ức xưa cũ, nơi nhịp sống chậm lại và tâm hồn được gột rửa bởi sắc xanh tươi mát. Không ít người đã chọn nơi đây làm điểm dừng chân để lưu giữ những bức ảnh đẹp, ghi lại khoảnh khắc thanh bình giữa thiên nhiên.
4.2. Khám phá vẻ đẹp ven sông Đáy
Vẻ đẹp của đền Trúc không chỉ nằm ở kiến trúc cổ kính hay rừng trúc xanh ngút, mà còn ở sự giao hòa tuyệt vời giữa núi, sông và trời mây. Dòng sông Đáy lững lờ trôi bên chân đền, ôm lấy dải đất Thi Sơn hiền hòa phía xa, tạo nên bức tranh phong cảnh đậm chất miền quê Bắc Bộ.
Sông Đáy - dòng sông hiền hòa gắn liền với đời sống người dân Hà Nam. (Nguồn: Sưu tầm)
Dọc bờ sông, du khách có thể dừng lại, hít căng lồng ngực mùi gió mát, nhìn dòng nước lăn tăn phản chiếu ánh nắng ban mai. Giữa không gian tĩnh lặng ấy, mọi ồn ào phố thị như tan biến. Nhiều người ví cảm giác ở đền Trúc như được “tắm mình trong linh khí đất trời”, tìm thấy sự an yên và cân bằng trong tâm hồn.
4.3. Lễ hội truyền thống và hành hương
Mỗi độ xuân về, từ mùng 1 tháng Giêng đến mùng 10 tháng Hai âm lịch, đền Trúc lại tưng bừng trong mùa lễ hội truyền thống kéo dài gần một tháng. Đây là thời điểm ngôi đền rộn ràng nhất trong năm, thu hút hàng vạn du khách thập phương về trẩy hội, hành hương cầu bình an.
Điểm nhấn đặc sắc nhất chính là nghi lễ hát dậm, cùng với lễ tế thần và rước sắc phong được tổ chức trang trọng. Các nghi lễ này không chỉ tưởng nhớ công lao của anh hùng dân tộc Lý Thường Kiệt, mà còn thể hiện ước nguyện về một năm mới bình yên, thịnh vượng.
Không khí tưng bừng tưởng nhớ công đức anh hùng Lý Thường Kiệt tại lễ hội đền Trúc. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ là ngày hội của tín ngưỡng, lễ hội đền Trúc còn là dịp để người dân địa phương và du khách giao lưu văn hóa, gắn kết cộng đồng, đồng thời tiếp nối truyền thống tốt đẹp của cha ông. Trong tiếng trống hội rộn ràng, khói hương lan tỏa và sắc cờ rợp trời, không gian nơi đây như sống dậy tinh thần hào hùng và nét đẹp tâm linh ngàn đời.
5. Gợi ý lịch trình tham quan, trải nghiệm đền Trúc Hà Nam 1 ngày
Lịch trình một ngày tại đền Trúc Hà Nam nên bắt đầu vào buổi sáng để tận hưởng trọn vẹn. Từ Hà Nội hoặc Phủ Lý, bạn có thể đến đền vào khoảng 8 – 9 giờ. Khởi đầu bằng việc check-in dưới tán trúc cổ kính, nơi ánh sáng đầu ngày lý tưởng cho việc ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ.
Sau đó, hãy thong thả dạo bước trong rừng trúc để cảm nhận sự mát lành, yên tĩnh. Tiếp tục khám phá không gian chính của đền Trúc, từ cổng đền, tiền đường, hậu cung đến bình phong với những đường chạm khắc điêu luyện.
Đến trưa, bạn nên thưởng thức món bún cá rô đồng và cơm dẻo nổi tiếng của Hà Nam tại các quán ăn ven đền. Vào buổi chiều, nếu trùng vào kỳ lễ hội, đây là thời điểm không nên bỏ lỡ các nghi lễ truyền thống, đặc biệt là hát dậm.
Để làm phong phú trải nghiệm, du khách có thể dành thêm thời gian khám phá những điểm đến lân cận như chùa Bà Đanh cổ kính ven sông, hang Luồn với cảnh quan đá vôi lạ mắt hoặc ghé Sun World Ha Nam.
Đền Trúc Hà Nam không chỉ là điểm đến linh thiêng mà còn là cơ hội để cảm nhận vẻ đẹp văn hóa, lịch sử đặc sắc trong không gian thiên nhiên bình yên. Hãy chuẩn bị hành trang kỹ lưỡng và trải nghiệm những nét riêng có mà miền đất này đem lại!
